Bilişim Evreni Sahte yorumlar, dijital platformlarda tüketicilerin kararlarını etkilemek amacıyla sıkça kullanılan bir yöntemdir. Özellikle Google (örneğin Google Maps ve Google My Business) ve sosyal medya platformlarında (Facebook, Instagram, Twitter gibi) görülen bu yorumlar, işletmelerin itibarını yapay olarak yükseltmek veya rakipleri karalamak için yapılmaktadır. Bu yazıda, sahte yorumların nasıl tespit edildiğini, cezai yaptırımlarını ve ilgili kanunları ele alacağız. Ayrıca, olumsuz yorumların Google ve e-ticaret platformlarında yayınlanmasına da değineceğiz.
Sahte Yorumlar Nedir ve Neden Sorunlu?
Sahte yorumlar, gerçek bir deneyim olmadan yazılan, genellikle para karşılığı veya otomatik botlar aracılığıyla üretilen değerlendirmelerdir. Türkiye’de e-ticaret sitelerinde ve Google’da sıkça rastlanan bu uygulama, tüketicileri yanıltarak haksız rekabet yaratır. Örneğin, bir işletme sahte olumlu yorumlarla satışlarını artırırken, gerçek olumsuz deneyimler gizlenebilir. Bu durum, hem tüketicilerin güvenini sarsar hem de adil ticaret ilkelerini ihlal eder.
Sahte Yorumların Tespiti Nasıl Yapılır?
Platformlar, sahte yorumları tespit etmek için gelişmiş teknolojiler kullanır. Google, yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi algoritmalarıyla yorumları analiz eder. Örneğin:
- Benzer yazım stilleri ve kalıplar: Birden fazla yorum aynı ifadeleri içeriyorsa veya şablon gibi kopyalanmışsa şüphe uyandırır.
- Ani yorum artışı: Bir işletmeye kısa sürede çok sayıda yorum gelmesi, sahte olma ihtimalini artırır.
- Kullanıcı konumu: Yorum yapan kişinin işletmeye yakın olup olmadığı kontrol edilir; uzak mesafelerden gelen yorumlar şüpheli olabilir.
- Anomali tespiti: Normal yorum kalıplarından sapmalar, örneğin aşırı olumlu veya olumsuz ifadeler, otomatik olarak işaretlenir.
Sosyal medya platformlarında da benzer yöntemler geçerlidir. Örneğin, Facebook ve Instagram, kullanıcı davranışlarını izleyerek sahte hesapları tespit eder. Ayrıca, üçüncü taraf araçlar gibi Fakespot, yorumlardaki tekrar eden ifadeleri analiz ederek sahtelik olasılığını hesaplar. Google, Gemini gibi AI araçlarını kullanarak şüpheli profil düzenlemelerini ve yorumları filtreler. İnsan moderatörler de karmaşık vakalarda devreye girer.
Türkiye’de Ticaret Bakanlığı, sahte yorumları tespit etmek için şikayetleri ve otomatik denetimleri kullanır. Örneğin, yorumların gerçek bir hizmet alımıyla ilişkilendirilmesi zorunludur.
Sahte Yorumların Cezası Var mı? Hangi Kanunlar Geçerli?
Evet, sahte yorumlar Türkiye’de cezai yaptırımlara tabidir. Bu uygulama, haksız ticari uygulama olarak kabul edilir ve Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu tarafından denetlenir. Örneğin, 2024’te bir işletmeye sahte yorumlar nedeniyle 500 bin TL’den fazla idari para cezası kesilmiştir. Cezalar, 86 bin TL’den 860 bin TL’ye kadar çıkabilir. Reklam Kurulu, 2025’te tüketici yorumlarına ilişkin ihlaller için toplam 30,2 milyon TL ceza uygulamıştır.
İlgili kanunlar:
- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (No: 6502): Sahte yorumlar, yanıltıcı reklam ve haksız rekabet olarak değerlendirilir. Tüketicileri aldatan uygulamalar yasaklanmıştır.
- Türk Ticaret Kanunu (TTK) Madde 54: Haksız rekabeti düzenler; sahte yorumlar, rakiplere karşı yanıltıcı pratikler olarak cezalandırılır.
- Tüketici Yorumları Hakkında Yönetmelik: 2022’de eklenen hükümlerle sahte yorumlar yasaklanmış, yorumların gerçek hizmete dayalı olması zorunlu kılınmıştır. Sahte yorum satın almak veya üretmek yasaktır.
Ayrıca, Google yorum manipülasyonu Türk Hukuku’nda suçtur ve hem idari hem cezai sorumluluk getirir. Sosyal medyada dolandırıcılık içeren sahte yorumlar, Türk Ceza Kanunu kapsamında değerlendirilebilir.
Olumsuz Yorumların Yayınlanması
Olumsuz yorumlar, platformların şeffaflığını artırır ve tüketicilere gerçekçi bilgi sağlar. Google ve e-ticaret siteleri (örneğin Trendyol, Hepsiburada), meşru olumsuz yorumları yayınlamak zorundadır; bunları gizlemek haksız rekabet sayılır. Ancak, yorumlar Google’ın politikalarını ihlal ederse (örneğin sahte, spam, yanıltıcı bilgi içeren veya kimlik taklidi yapan) kaldırılabilir.
İşletmeler, 9 spesifik ihlal türünde (örneğin yanlış bilgi, sahte etkileşim) yorumları rapor ederek kaldırtabilir.
E-ticaret platformlarında olumsuz yorumlar, alıcı güvenini artırır; çünkü sadece olumlu yorumlar şüphe uyandırır. Türkiye’de yönetmeliklere göre, olumsuz yorumlar gizlenemez ve yayınlanmalıdır. Eğer bir yorum hakaret veya iftira içeriyorsa, işletmeler dava açabilir, ancak bu özgür ifade sınırlarını aşmamalıdır.
Sonuç olarak, sahte yorumlar ciddi yaptırımlara yol açarken, gerçek olumsuz yorumlar platformların vazgeçilmezi olmalıdır. Tüketiciler, yorumları dikkatle inceleyerek ve platform kurallarını kullanarak korunabilir.